Văn bia tiến sĩ khoa thi năm 1442 ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám ghi danh Nguyễn Trực. Ảnh: Wikipedia.
Nguyễn Trực (1417-1474) sinh ra trong gia đình truyền thống khoa bảng ở làng Bối Khê, xã Tam Hưng, huyện Quốc Oai, nay thuộc Hà Nội. Từ bé, ông nổi tiếng thông minh, chăm học. Năm 1442 đời vua Lê Thái Tông, triều đình nhà Lê Sơ mở khoa thi tiến sĩ đầu tiên, Nguyễn Trực đỗ đầu.
Thời gian làm quan trong triều đình, Nguyễn Trực từng đi sứ Trung Hoa (năm 1457). Thời điểm đó, triều đình nhà Minh đang mở khoa thi tuyển chọn anh tài nên muốn thử sứ giả Đại Việt. Nguyễn Trực tham gia, đỗ trạng nguyên, được vua Minh phong làm “Lưỡng quốc Trạng nguyên”. Về nước, ông được vua phong chức Thượng thư, ban cho 8 chữ vàng “Thành công danh Nam Bắc triều biên ngã” (hoàn thành công danh ở hai nước).
Năm 1484, vua Lê Thánh Tông cho dựng bia tiến sĩ trong Văn Miếu, khắc tên những người đỗ tiến sĩ từ khoa thi 1442. Nguyễn Trực là trạng nguyên đầu tiên được khắc tên lên văn bia.
