Tranh vẽ bà Nguyễn Thị Duệ trong sách Những người thầy trong sử Việt.
Nguyễn Thị Duệ (một số tài liệu khác ghi Nguyễn Thị Du hay Nguyễn Thị Ngọc Toàn), sống vào khoảng cuối thế kỷ 16, đầu thế kỷ 17, quê ở làng Kiệt Đặc, huyện Chí Linh (Hải Dương). Bà từng giả trai, lấy tên là Nguyễn Ngọc Du đi thi dưới triều Mạc và đỗ đầu, khi ấy chỉ 17-20 tuổi.
Khi tham dự yến tiệc đãi tân khoa của triều đình, bà Nguyễn Thị Duệ bị phát hiện là nữ. Thời phong kiến, việc phụ nữ học hành, thi cử là không được phép. Tuy nhiên, vua không trừng phạt mà còn ngợi khen, quý trọng tài sắc của bà, cho làm Lễ quan trong cung dạy chữ và lễ nghi cho các cung tần, thị nữ. Ít lâu sau, vua lấy bà làm phi, phong làm Tinh Phi, ngụ ý bà xinh đẹp và sáng láng như một vì sao sa. Về sau, dân gian gọi bà là “Bà Chúa Sao Sa”. Bà mất năm 80 tuổi.
